Sinestezi
Bilim bazı bireylerin duyuları ile dış dünyayı algılayan insanların farklı bir duyularının daha uyarılabileceğini gözlemlemiş ve bu duruma sinestezi adını vermiştir. Sinestezi nedir, diye bakıldığında, kısaca bu durum; algılama sürecinde bir duyunun uyarılması ancak başka bir duyunun daha açığa çıkması, şeklinde tanımlanabilir.
Sinestezi durumu halk arasında en çok halüsinasyon ile karıştırılmaktadır. Ancak nörolojik olarak gerçekleşen sinesteziler hakkında uzmanlar beynin hipokampüs bölümünde normalde her bireyde meydana gelen algılama olaylarının bilinçaltında kalmayarak bilinç düzeyine çıktığını belirtmektedir. Dolayısıyla sinestezi bir nörolojik veya psikolojik bozukluk değildir.
Sinestezi Nedir?
Yunanca bir kelime olan sinestezi ‘synth’ ve ‘aisthesis’ kelimelerinin birleşiminden oluşturulmuştur ve sırasıyla bu kelimeler ‘birlikte’ ve ‘his/duygu’ anlamlarına gelmektedir. Bir uyaranla karşılaştığında birlikte algılamanın ortaya çıkma sürecini en iyi biçimde özetleyen bu kelimeler tam olarak belirtmek istenileni vurgulamaktadır.
Daha açık biçimde bu durumu açıklamak ve tekrar ‘sinestezi nedir’ sorusuna yanıt vermek için bir örnek üzerinden gidilebilir. Bir müziği dinlerken bir kişinin aynı anda çikolata kokusu alması, yeşil renge bakan bir kimsenin ağzında ekşi bir tat hissetmesi, bir ses duyan bireyin bunu desenli gibi zihninde aynı anda canlandırması veya hissetmesi gibi durumlar sinestezi örnekleridir. Her bireyde görülme sıklığı, şiddeti ve ortaya çıkma şekli birbirinden farklı olabilir.
Sinestezi Olduğunu Nasıl Anlarsın?
Bireylere sinestezi farklı şekillerde ortaya çıkabilir. Bu nedenle kesin tanı için bir uzman hekime danışmak ve yaşanılan belirtilerden söz etmek durumun sinestezi olup olmadığını anlamak için yegâne yöntemdir.
Ayrıca bir kimsenin sinestezi yaşıyor olması bireyi ‘hasta’ statüsüne sokmamaktadır. Bu gibi durumlarda bireyin farkındalık kazanması ve hayatını normal bir biçimde idame ettiriyor olması esastır. Eğer birey normal yaşamını sekteye uğratacak biçimde sinestezilere sahipse bir uzman hekimden yardım alabilir.
Sinestezinin Belirtileri Nelerdir?
Sinestezi belirtisini yaşadığınıza dair bazı belirtiler şu şekildedir;
- Bazı bireyler harfleri renklerle bağlaştırmaktadır. Bu bağdaştırma renklerin isimleri ile harfler arasında herhangi bir ilişki olmadan yapılır. Farklı harf türleri için birey farklı renkler hissettiğini, bazı harflerin rengini bir grup bazılarını başka bir grup algıladığını belirtebilir.
- Bazı bireylerde görülen belirti ise sesleri renklerle bağdaştırmaktır. Birey bazı sesleri duyduğunda bunu renklerle ifade edebilir. Örnek olarak kendisine bir şarkı dinletildiğinde şarkının bazı bölümlerini bazı renklerle tanımlayabilir.
- Başka bir sinestezi türünde ise geometrik şekiller ve harfler bir duygu ile bağdaştırılabilir. Burada söz edilen kişinin şekil veya harfe maruz kaldığında kendi duygu durumunda bir değişim olması değildir. Örnek olarak birey kare şeklinin sinirli olduğunu, A harfinin sabırlı olduğunu belirtebilir.
Seksenden farklı alt gruba ayrılmış olan sinestezi durumunu deneyimleyen bireyler birden fazla belirtiye de sahip olabilir. Ayrıca yapılan çalışmalara göre kadınlarda erkeklerden daha fazla sinesteziye rastlanıldığı görülmüştür.
Örnek Sinestezi Durumları
Birkaç adet sinestezi örneği ile sinestezi nedir sorusunun yanıtı daha fazla netlik kazanabilir.
- Birey bir şarkıyı dinlerken dinlediği sesin rengini, kokusunu veya tadını algılayabilir.
- Bir kimse geometri testi çözerken şekillerin tadını, sesini, rengini hissettiğini belirtebilir.
- Başka bir kimse renklerin tadını aldığından bahsedebilir.
- Bir yemeğin kokusunu duyan ve sinestezi yaşayan birey yemeğin sesini duyabilir.
- Başka bir birey ise harflere ‘sinirli, duygusal, neşeli’ gibi duygular yükleyebilir.
Sinestezi Testi Nasıl Yapılır?
Sinestezi testi yaptırmak için öncelikle mutlaka bir uzman hekime başvurulmalıdır. Online platformlarda veya kişinin kendi başına yaptığı testler gerçeği yansıtmayabilir. Test süreci herkes için farklı işleyebilir. Genel olarak hekim tarafından bazı müzikleri dinleterek bunların tanımlanmasının istenmesi, renklere bakıldığında duyulan hislerin ifade edilmesinin istenmesi, harfler ve geometrik şekillerle ilgili fikir beyan edilmesinin istenmesi gibi sorular yönetilerek bir değerlendirme yapılabilir.
Sinestezi Bir Hastalık mı?
Sinestezi durumu tıp biliminde bir hastalık olarak görülmemektedir. Sinestezi nedir, diye bakıldığında bu durumun yalnızca algılamada görülen birtakım farklılar olarak tanımlamak mümkündür. Genetik olarak ortaya çıkabileceği gibi bazı uzmanlar beyin bölgeleri arasındaki sinirsel bağlantıların çocukluk döneminde budanmamış olabileceğini belirtmektedir.
Bunun dışında eğer sinestezi doğuştan gelmiyorsa ve sonradan, yetişkinlik döneminde ortaya çıkmaya başlamışsa bireyde epilepsi hastalığı araştırılır. Epilepsi hastalarının %4’ünde sinestezi belirtileri ortaya çıkmaktadır.
