Parkinson hastalığı nedir? Belirtileri nelerdir?

İçerik göster

Parkinson hastalığı nedir? Belirtileri nelerdir?

Parkinson hastalığı; Alzheimer’dan sonra en yaygın görülen, yavaş ilerleyen, nörodejeneratif beyin hastalığıdır. Beyin hücrelerinin kaybıyla seyreder. İstirahat esnasında titreme, hareketlerde yavaşlama, konuşmanın monotonlaşması, vücudun öne eğilmesi ve buna benzer semptomlar gösterir. Erkeklerde kadınlara kıyasla %50 daha sık gözlemlenir. Ekseriyetle 60 yaş üzeri bireylerde ortaya çıkar. Fakat 20-40 yaş arasında da görülmesi muhtemeldir.

Parkinson ilk defa James Parkinson tarafından 1817 yılında tıp literatürüne kazandırılmıştır. Ülkemizde görülme sıklığı yaklaşık %1 civarındadır. Erken tanı ve tedavi, hastaların daha uzun ve kaliteli yaşamasını destekler.

Parkinson Nedir?

Beyin hücrelerinin ölümüyle gelişen nörolojik bir rahatsızlıktır. Titreme ve hareketlerin yavaşlaması parkinsonun ilk belirtileridir. Önlem alınmazsa ilerleyerek kişiyi yatağa bağımlı hâle getirir. Dejeneratif (ilerleyici) hastalıklar arasında yer alan parkinson, tam olarak tedavi edilemese de kontrol altına alınabilir.

Beyin hücrelerinin birbiriyle elektriksel iletişimi çeşitli kimyasallar tarafından gerçekleştirilir. Dopamin de bunlardan biridir. Beynin dopamin ile çalışan bölgesi hareketlerin ayarlanmasından sorumludur. Bu bölgedeki hücrelerin yitirilmesi parkinson hastalığını doğurur.

Toplumda ‘titrek felç’ adıyla da bilinir.

Parkinson Hastalığı Nasıl Oluşur?

Her insanın beyninde dopamin üreten hücreler vardır. Bunlar ‘substansiya nigra’ adı verilen bölgede daha fazladır. Vücut hareketleri striatum isimli beyin bölgesi tarafından yönetilir. İşte dopamin, bu bölge ile substansiya nigra bölgesi arasında sağlıklı iletişim kurulması için gereklidir.

Parkinson nedenleri söz konusu dopamin hücrelerinde ciddi bir kayıp yaşanması ve iki bölgenin birbiriyle iletişime geçememesi olarak özetlenebilir. Buna bağlı olarak hastalığın motor belirtileri baş gösterir. Önü alınmazsa yukarıda bildirilen semptomlar gelişir ve hastanın yaşam kalitesi büyük ölçüde bozulur.

Dopamin eksikliği beyin bölgeleri arasındaki iletişimi bozarak hareketlerde aksama olmasına yol açar. İstemsiz titreme ve benzeri belirtiler bundan kaynaklanır. Hastalık zamanla substansiya nigra bölgesine ilerler ve beyin kabuğuna doğru yayılır.

Parkinson Hastalığı Belirtileri

Parkinson belirtileri başlangıç yani erken dönem ve ilerleyen süreç itibariyle farklılık gösterir. Evre 1’de ilk sinyal, tek elde ve parmaklarda oluşan titremedir. Buna omuz ağrısının eşlik etmesi de mümkündür. Titreme bazı hastaların ayağında, çene bölgesinde veya dilinde de meydana gelebilir. Yürüyüş, duruş ve mimiklerde bozulma olduğu hastanın yakınları tarafından fark edilir.
Boyun bölgesinde, vücudun çeşitli yerlerinde karıncalanma, uyuşma, omuzda donukluk, kamburlaşma, yüz ifadesinin farklılaşması (maske yüz ifadesi,), kısık ve alçak ses tonuyla konuşmak, gözlerini kırpmadan sabit bakmak (yani dalmak) da parkinson hastalığının diğer belirtilerindendir.
El yazısının küçülmesi, yürürken kol salınımı olmaması, bacaklarda tutukluk, ayak sürümek parkinson hastalarında sık görülen problemlerdir.
Parkinson rahatsızlığı ilerleme özelliğine sahip olduğundan klinik bulguların arkası kesilmez. Belirtilerin başlamasından 3 yıl sonra, 2. evrede semptomlar vücudun diğer tarafında da baş gösterir. Uyku bozukluğu, kabızlık, anksiyete ve depresyon ,cinsel işlev bozuklukları, koku duyusunda azalma veya hiç koku alamamak da parkinsonun belirtileri içerisindedir. Bunlar hastalığın motor olmayan belirtileridir.
Belirtilerin farkına varmak erken tanı açısından önem taşır. Hastalığın tespit ve tedavisinde geç kalınmazsa kişi, yıllar boyu iyi bir yaşam sürebilir. Hastalığın tamamen iyileştirilmesi mümkün değildir. Uygulanan tedavi, ilerlemesini yavaşlatmaya yöneliktir.
Evre 3, şikâyetlerin daha da arttığı bir aşamadır. Mevcut semptomlara; denge bozukluğu, düşmeler ve gövde hareketlerinin yavaşlaması (bradikinezi) eklenir. Kaslarda ve çeşitli uzuvlarda kasılmalar şiddetlenir.
Hasta 4. evreye geldiğinde yürümekte iyice zorlanmaya başlar. Vücudunda katılık oluşur. Yardım almadan işlerini yapamayacak duruma gelir.
Son evrede ise tam hareket kısıtlaması söz konusudur. Artık kişi tekerlekli sandalyeye veya yatağa bağımlıdır. Devamlı bakıma ihtiyaç duymaktadır.

Parkinson Hastalığı Nasıl Teşhis Edilir?

Parkinson tanısı nöroloji uzmanı tarafından yapılır. Önce hastanın öyküsü alınır ve fizik muayenesi gerçekleştirilir. Ana motor belirtilerinden en az ikisinin uzun süredir devam ediyor olması parkinson şüphesini kuvvetlendirir. Bulguları desteklemek amacıyla radyolojik görüntülemek tekniklerinden ve laboratuvar testlerinden de yararlanılabilir. Tanı, bu verilerin değerlendirilmesiyle netlik kazanır.

Parkinson Hastalığı Nasıl Tedavi Edilir?

Parkinson hastalığının tedavisi ilk olarak hastanın ve yakınlarının bilinçlendirilmesiyle başlar. Hastalığın ilerleyici olduğu anlatılır ve nelere dikkat edilmesi gerektiği konusunda bilgilendirme sağlanır. Tedavi seçenekleri hastalığın evresine göre değişir. Esas amaç, kişinin başkalarına bağımlı olmadan yaşayabilmesini sağlamaktır.

Parkinson tedavisi gerçekleştirilirken parkinson ilaçları verilir. Bunlar, dopaminerjik sinir sinyallerinde azalma olmasını engellemeye yardımcıdır. İlaçların yan etkileri olabilir fakat doktora danışmadan tedaviyi sonlandırmamak gerekir.

İlaca yanıt vermeyen hastalarda cerrahi tedaviye başvurulabilir. Bunun için beyin stimülasyonu uygulaması yapılır. Beynin bazı bölgelerine uyarım elektrotları yerleştirilir. Karın veya göğüs bölgesine pil yerleştirilmesi de mümkündür. 15-20 yıldan beri uygulanan bu yöntem, beyin hareket merkezlerindeki elektriksel uyaranı artırır. Bunu göğüs duvarında cildin altına yerleştirilen birkaç santimlik jeneratör vasıtasıyla yapar.

Parkinson egzersizleri de tedavi sürecine katkıda bulunur. Bunlar kişinin evde tek başına yapabileceği egzersizler veya fizik tedavi uygulamalarıdır. Hareketliliğin artırılmasında ve kas sertliğinin hafifletilmesinde etkilidir. Yataktan kalkma ve yatma, düğme ilikleyip açma, mimik hareketleri ve giyinme bunlardan bazılarıdır.

Hastanın konuşması etkilenmiş ise, dil terapisi ve buna benzer uygulamalardan yardım alınabilir.