Caput (Kafa) Anatomisi
İnsan vücudunun en üst kısmında bulunan, beyni koruyan ve duyu organlarını üzerinde bulunduran yapıya caput (kafa) denir. 29 kemikten oluşan baş iskeletinin tümü cranium olarak adlandırılır. Cranium kemiklerine ossa cranii adı verilir. Bu kemiklerden 8 tanesi kafatası kemiği, 14 tanesi yüz kemiği, 6 tanesi kulak kemikçikleri ve 1 tanesi de dil kemiği (hyoid) kemiğidir. Kafatası kemikleri viscerocranium (yüz iskeletini saran kemikler) ve neurocranium (beyin çevresini saran kemikler) diye ikiye ayrılır.
Kafatası Kemikleri
Kafatası kemikleri, beyni saran kemikler olarak bilinir. Toplamda 8 tanedir.
- Şakak kemiği (Os temporale), 2 adet
- Duvar kemik (Os parietale), 2 adet
- Art kafa kemiği (Os occipitale), 1 adet
- Alın kemiği (Os frontale), 1 adet
- Temel kemik (Os sphenoidale), 1 adet
- Kalbur kemik (Os ethmoidale), 1 adet
1) Şakak Kemiği (Os Temporale)
Çift kemikten oluşur. Kafatasının yan ve alt kısmında bulunur. Os temporale işitme ve denge organı olan kulağı barındırır. Bazı sinir ve damarların geçtiğinden dolayı önemli bir kemiktir.
Os temporale, pars squamosa, pars tympanica, pars mastoidea ve pars petrosa olmak üzere 4 bölümü vardır.
2) Çeper Kemiği (Os parietale, Duvar kemiği)
Bu kemikte çift kemikten oluşur. Kafatasının üst yan duvarında bulunur. Koruma fonksiyonu bulunan parietal kemik membranöz orijinli bir kemiktir. Dış yüzündeki kabarıklık tuber parietale olarak adlandırılır. Os parietale arkada oksipital kemikle sutura lambdoidea, önde frontal kemikle sutura coronalis aracılığı ile birleşir. Kemiğin arka üst bölümündeki bir delikten parietal emissar ven geçer.
3) Alın Kemiği (Os frontale)
Tek kemikten oluşur. Kafatasının ön üst bölümünde yer alır. Göz yuvalan (orbita)’nın üst bölümü ile alının şekillenmesini sağlayan bir kemiktir. Bu kemik sinüs frontalis nedeniyle havalı bir kemiktir. Yeni doğan bebeklerde bu kemik iki parçadır daha sonra tek parça hailne gelmektedir.
4) Ense Kemiği (Os occipitale, Art kafa kemiği)
Tek kemikten oluşur. Kafatasının arka kemiğini oluşturur. Kafatası tabanında, kafatası boşluğu ve omurga boşluğunu birleştiren büyük deliği (foramen magnum) çevreler. Kafatası tabanında temel kemik ile üst geniş parçası duvar kemik ile yanlarda şakak kemiği ile eklemleşir. Oksipital kemik birinci boyun omuru (atlas) ile de eklemleĢerek baĢın gövde ile bağlantısını sağlar.
5) Kanatsı Kemik (Os sphenoidale, Temel kemik)
Tek kemikten oluşur. Kafatası içerisindeki tüm kemiklerle eklemleşir. Şekil olarak kanatlarını açmış, bir yarasaya benzemektedir. Kemiğin ortasındaki içi boĢ, kubik bir kutuya benzeyen bölüme, corpus sphenoidalis (korpus sfenoid) denir. Korpus denilen kemik gövdesi içindeki boşluğa, sinüs sphenoidalis denir. Temel kemik korpusunun üst yüzündeki eyere benzeyen çukura, sella turcica (Türk eyeri) denir. Bu çukurda iç salgı bezlerinden hipofiz bezi bulunur.
6)Kalbur kemik (Os Ethmoidale)
Tek kemikten oluşur. Kafatası tabanının ön bölümünde, sfenoid kemiğin önünde, frontal kemiğin altındaki çentiğe yerleşmiştir. Bu kemik, burun boşluğunun tavanı, dış yan duvarları, burun bölmesinin üst kısmı ve her iki göz çukurunun iç yan duvarını yapar. Yatay ve düşey diye iki laminadan oluşur.
Yüz Kemikleri
Göz çukuru, burun boşluğu ve ağız boşluğunu çevreleyen 14 kemik vardır. Üst çenede 13, alt çenede ise bir kemik bulunur.
- Üst çene kemiği(Maxilla),2 adet
- Elmacık kemiği(Os zygomaticum),2 adet
- Burun kemiği(Os nasale),2 adet
- Göz yaşı kemiği(Os lacrimale),2 adet
- Damak kemiği(Os palatinum),2 adet
- Alt boynuzcuk kemiği(Concha nasalis inferior),2 adet
- Sapan kemiği(Vomer),1 adet
- Alt çene kemiği(Mandibula) ile birlikte toplam yüz kemikleri 14 adettir.
1) Üst çene kemiği (Maxilla)
Maxilla, ağız boşluğunun tavanı, göz çukurunun tabanı, burun boşluğunun tabanı ve dış yan duvarını yapar. Ayrıca maksilla sert damağın 2/3 ön bölümünü oluşturan çift kemiktir. Maksillanın gövdesi (corpus maxillae) içinde, sinüs maxillaris denen hava dolu boşluklar bulunur. Corpus maxillae altındaki uzantıda, üst diş kemeri yer alır. Burada, alveoli dentales denen diş çukurları bulunur.
2) Elmacık kemiği (Os Zygomaticum)
Os Zygomaticum, göz çukurunun alt dış bölümünde bulunan çift kemiktir. Yanak çıkıntısını yapan dörtgen şeklinde bir kemiktir. Kafatasının en güçlü kemiklerindendir. Kafa ve yüz iskeleti arasında bağlantıyı sağlar. Frontal kemik, temporal kemik ve maksilla ile eklemleşir.
3)Burun kemiği (Os Nasale)
Os nasale, burun sırtının iskeletini oluşturur. Çift kemiktir. Küçük dikdörtgen şeklindedir. Frontal kemik, maksilla ve kendi eş kemiği ile eklemleşir.
4)Gözyaşı kemiği (Os Lacrimale)
Os lacrimale, yüz kemikleri içinde en küçüğüdür. Orbitanın (göz çukuru) iç yan duvarının önünde yer alır. Çift kemiktir. Bu kemik üzerindeki olukta gözyaşı kesesi yer alır.
5)Damak kemiği (Os Palatinum)
Os palatinum, maksilla ve sfenoid kemiğin kanatsı çıkıntıları arasında yer alan “L” şeklinde çift kemiktir. Sert damağın 1/3 arka bölümünü oluşturur.
6)Alt boynuzcuk kemiği (Concha Nasalis İnferior)
Concha nasalis inferior, burun boşluğunun dış yan duvarında, kendi üstüne kıvrılmış şekilde yer alan küçük, çift kemiktir. Burun boşluğu dış yan duvarındaki alt kemik çıkıntılarının (konkaların) oluşumunu sağlar.
7)Sapan kemiği (Vomer)
Vomer, burun bölmesinin arka alt kısmını yapan tek kemiktir. Sfenoid kemik, maksilla, palatinum kemik ve etmoid kemik arasındadır.
8)Alt çene kemiği (Mandibulae)
Mandibulae, yüz iskeletinin en büyük ve en sağlam kemiğidir. Kafatası iskeletinin ise tek hareketli kemiğidir.
9)Dil kemiği (Os Hyoideum)
Os hyoideum, boynun önünde, gırtlağın üstünde, dil kökünün aĢağısında “U” şeklinde tek kemiktir. İskeletteki diğer hiçbir kemikle eklem yapmaz. İskelete kas ve bağlarla tutunur.
Kaynakça:
Milli Eğitim Bakanlığı Anatomi ve Fizyoloji Ders Modülleri, 2012