Onkoloji Hemşireliği Nedir?
Onkoloji hemşireliği, kemoterapi hemşireliği olarak da bilinir. Onkoloji, tümörleri inceleyen tıp dalıdır. Oncos Latince’de ‘şişlik’ demektir. ‘Logos’ kelimesi ise ‘bilim’ anlamına gelir. Onkoloji kavramı da bu şekilde türetilmiştir.
Onkoloji hemşireleri, hastalarla beraber aynı safta yer alan kanser savaşçılarıdır! Onkoloji hastalarının tedavi süreci oldukça zorlu geçtiğinden onkoloji hemşirelerine önemli görevler düştüğü muhakkaktır. Bu hemşireler tedavi sürecinde kanserli hastaların bakımını üstlenir. Kanser hastasının yaşam standartlarını artırmak için destek sağlar. Tedaviye bağlı komplikasyonlar ile ilgili danışmanlık yapar. Kanser tedavisinin güvenli uygulanmasında ve tedaviden sonra hastanın özbakım becerilerini yeniden kazanmasında büyük rol oynar.
Onkoloji hemşireliği kanser hizmetlerinin kalbidir. Kansere yakalananların en zor döneminde onlarla yakın iletişim hâlinde olan hemşireler, bu süreci atlatacaklarına dair onlara umut verir, cesaretlendirir, tedaviye katılmalarını teşvik eder.
Poliklinik, kemoterapi ünitesi, servis, kök hücre ve kemik iliği nakli birimi gibi yerlerde çalışırlar. Hastaları güvende tutmak, doktorlarla iletişim hâlinde olmak, bakımı koordine etmek ile yükümlüdürler.
Kanserli hastaların bakımında uzmanlaşmış olan onkoloji hemşireleri hastanın sağlık geçmişini incelemek, ruhsal ve fiziksel durumunu değerlendirmek; görüntüleme, patoloji ve laboratuvar çalışmalarını takip etmek gibi görevlere sahiptir.
İmmünoterapi ve kemoterapi ilaçlarını uygular. Doğru ilacı, doğru yol ile, doğru dozda ve doğru hastaya uygulamak konusunda eğitimlidirler.
Kanser ilaçlarını hazırlama, alerjik reaksiyonlar ve akut yan etkiler ile ilgili zengin bilgi sahibidirler. Kemoterapinin yan etkileriyle karşılaşan hastalara gerekli müdahaleleri yapma ve onları bilgilendirme hususunda deneyimlidirler. Hastanın duygusal endişelerini anlar, onlara psikolojik açıdan destek olurlar.
Onkoloji Hemşiresi Ne Yapar?
- Kanserli bireyin ve yakınlarının hayat kalitesini yükseltebilmek adına destek bakımı ve semptom yönetimi sağlar.
- Kanser tanısı alan kişiyi ve onun ailesini sistematik olarak değerlendirip sağlık sorunlarını tespit eder.
- Çalışma ortamındaki riskleri değerlendirmek ve standartlara göre tedbir almak da onkoloji hemşiresinin görevleri arasındadır. Ayrıca onkoloji hemşireleri bu riskleri diğer ekip üyelerine de haber vermek, onlara rehberlik etmekle vazifelidir. Çalışma ortamındaki ekipmanları antineoplastik ajan risklerine karşı düzenler.
- Tedaviden önce hastayı değerlendirmek, anormal durumları hekime bildirmek de yine onkoloji hemşireliği kapsamı içerisindedir.
- Onkoloji hemşireliğiyle ilgili yöntemler ve bakım ilkeleri konusunda yaşanan gelişmeleri takip etmek, bunları uygulamak kemoterapi hemşiresinin sorumlulukları içindedir.
- Hastanın ilaç almasına engel teşkil edecek toksisite, kilo kaybı veya enfeksiyon gibi durumlar mevcutsa onkoloji hemşiresi kişiyi bu faktörler yönünden değerlendirir.
- Kemoterapi alacak hastanın buna uygunluğunu denetler. Tedavi şeması, ilacın verilme yolu ve dozu gibi şeyler konusunda hastayı bilgilendirir.
- Antineoplastik ilaç alan hastalar için koruyucu önlemler alır.
- İlacın adı, hazırlanma saati, dozu vb. bilgileri yazıp etiketler.
- Bireyi ve ailesini uygulanacak biyoterapi, kemoterapi vb. tedavilerle ilgili bilgilendirir. Sorularına cevap verir, gerektiği zaman doktora yönlendirir.
- İhtiyaç hâlinde psikolojik destek sağlar veya bunun için gerekli yönlendirmeyi yapar.
- Onkoloji hemşiresi görevleri içerisinde kemoterapiden önce bireyi değerlendirmek, detaylı öyküsünü almak, fizik değerlendirme yapmak da vardır. Böylelikle hastaya ait subjektif ve objektif veriler elde edilir.
- Tedaviye başlamadan evvel hastanın laboratuar bulgularını ve bir önceki stomatit, nötropeni, enfeksiyon gibi toksisitelerini değerlendirmek; biyoterapi/kemoterapinin güvenle uygulanmasını sağlamak da onkoloji hemşiresinin görev ve sorumlulukları yelpazesine dâhildir.
Onkoloji Hemşireliği Neleri Kapsar?
- Biyoterapi, kemoterapi, radyoterapi, kök hücre transplantasyonu gibi tedavilerden önceki tüm hazırlık aşamalarıyla ilgilenmek, tedavi sırasında ve sonrasında hastayı takip etmek; tüm süreç boyunca hasta ve yakınlarına gerekli bilgilendirmeleri sağlamak, eğitim vermek, tıbbi ve psikolojik destekte bulunmak
- İnfiltrasyon bulguları ve infüzyon hızı yönünden port katater, santral venöz kataterler, Periferal IV uygulamalarını izlemek
- İnfüzyon bitince iğneyi çıkarmak, santral port veya katateri gerekli miktarda serum fizyolojik ile yıkayıp tedaviyi sonlandırmak
- İnfüzyon boyunca hastayı anaflaksi, ekstravazasyon, hipertansiyon, hipotansiyon, bronkospazm, yüksek ateş, larengospazm vs. açısından gözlemlemek, girişimde bulunmak, kayıt tutmak
- Bireyin ve ailenin girişimlere cevabını, arzu edilen sonucun gerçekleşip gerçekleşmediğini değerlendirmek
- Tedaviye ilişkin muhtemel yan etkileri haber vermek, bunlarla nasıl başa çıkacağını anlatmak (Yorgunluk, stomatit, konstipasyon, ishal, bulantı ve kusma gibi.)
- Kök hücre transplantasyonu planlanmış hastayı ve ailesini nakil süreciyle ilgili bilgilendirmek
8. Hastadan uygun onam formlarının alınmasına, nakilden önce gereken tetkiklerin yapılmasına yardım etmek
- Test, konsültasyon, kateter takma, malzeme/ilaç sağlama gibi işlemlerle hastayı nakil için hazırlamak
- Kemik iliğinin uygun koşullarda muhafaza edilmesini sağlamak
- Kök hücre transplantasyonu sürecinde bulguları kaydetmek, hastayı izlemek, bakımını planlayıp uygulamak, gerekli durumları raporlamak
- Tedavinin ardından hastanın düzenli kontrollerine yönelik eğitimler sağlamak, takip etmek, muayene ve testlerin yapılmasını sağlamak
- Radyoterapi tedavisinden önce bireye ve ailesine yan etkileriyle ilgili bilgi vermek, olası yan etkileri izleyip erken tespit edilmesini sağlamak
- Brakiterapi boyunca hasta bakımına katılmak, gerektiğinde ağrı kesici vermek/hastayı sedatize etmek, muayene sırasında ve aplikatör yerleştirilirken yardımcı olmak, malzemeleri temizleyip sterilize etmek
- Hastanın palyatif bakım işlemlerini gerçekleştirmek (Duygusal destek, ağrı ve semptom yönetimi sağlamak ve hem bireyi hem de ailesini bu konuda bilinçlendirmek vb.)
Onkoloji Hemşireleri Nerelerde Çalışır?
- Poliklinikler
- Hastaneler
- Yoğun bakımlar
- KETEM (Kanser Erken Teşhis Tarama Merkezi)
- Tıp merkezleri onkoloji hemşirelerinin çalışma alanları içindedir.
Onkoloji Hemşiresi Olma Şartları Nelerdir?
Herhangi bir üniversitenin Hemşirelik yüksekokulu’ndan mezun olmak gerekir. Ya da sağlık bilimleri fakültesinin Hemşirelik ve Sağlık Hizmetleri programını bitirmek de olur. Bu durumda kişi Kemoterapi Sertifikası alabilmek için gerekli eğitimlere başvurabilir.
Onkoloji hemşiresi nasıl olunur? Diye merak edenler bunun için Sağlık Bakanlığı tarafından onaylanmış Kanser Erken Teşhis, Tarama ve Eğitim Hemşireliği Programı Sertifikası almaları gerektiğini bilmelidir.
Onkoloji Hemşireliği Dersleri
- Ulusal Kanser Kontrol Programı
- Kanserde Erken Tanı ve Tarama İlkeleri
- İletişim ve Danışmanlık
- Mamografi Çekim Teknikleri
- Kemoterapi İlaçları,
- Radyoterapi Teknikleri
- Kemoterapi İlaçlarının Güvenli Kullanımı
- Kemoterapi Uygulamalarında Korunma Önlemleri gibi dersler bunlardan bazılarıdır.
Onkoloji Hemşireliği Derneği
1989 yılında kurulan dernek, onkoloji hemşirelerini bir araya getirme ve onların kanserli hastalara daha nitelikli bakım vermelerini sağlama hedefiyle faaliyet göstermektedir.
Hemşireleri kanserin erken tanısı ve koruyucu önlemleri hakkında bilgilendirmeyi amaç edinen dernek, semptom kontrolü eğitimleri verme, onkoloji hemşireliğiyle ilgili kurslar ve seminerler düzenleme, onları bu alandaki gelişmelerden haberdar etme, kanser hemşireliğiyle ilgili araştırmalar yapma gibi amaçlarla hizmet vermektedir.
Derneğin sayfasına buradan ulaşabilirsiniz. Sosyal medya hesapları ise şöyledir:
Yararlanılan Kaynaklar
https://www.kariyer.net/pozisyonlar/kemoterapi+hemsiresi/nedir
https://www.drozdogan.com/kanser-hizmetlerinin-kalbi-onkoloji-hemsireligi/
http://www.e-hemsire.com/blog/hemsire-calisma-alanlari/onkoloji-(kemoterapi)-hemsireligi
https://uskudar.edu.tr/tr/icerik/3817/onkoloji-hemsiresi-ne-yapar
Görsel Kaynak: Adobe Stock
